DESTAN

Dört dizeli bentlerden oluşan, oldukça uzun bir nazım biçimidir. Kimi destanlarda dörtlük sayısı yüzden fazladır. Genellikle hece ölçüsünün onbirli kalıbıyla yazılır. Uyak düzeni koşma gibidir.

baba – ccca – ddda

Destanın son dörtlüğünde şair mahlasını söyler.

Konuları bakımından destanları savaş, yangın, deprem, salgın hastalık, ünlü kişilerin yaşamları, mizahi....gibi gruplanadırabiliriz.

            Esnaf Destanı

            ...................................

            Nalbant oldum kırdım nalın çoğunu

            Bir katır nalladım dinle oyunu

            Meğer acemiymiş bilmem huyunu

            Çenemi teptirdim nalın sökerken

                                                                       Manav oldum elma armut tez çürür

                                                                       Cambaz oldum ip üstünde kim yürür

                                                                       Kasap oldum her gün gözüm kan görür

                                                                       Yüreğim bayıldı kana bakaraken

 

            Ben bu sanatları bir bir dolaştım

            Tekrar gelip şairliğe bulaştım

            Kâmili mürşidin eline düştüm

            Tekke-i aşk içre çile çekerken.

 

 

SEMÂİ: Hece ölçüsünün sekizli kalıbıyla yazılır (4+4 duraklı ya da duraksız). Dörtlük sayısı üç ile beş arasında değişir. Semâilerin kendine özgü bir ezgisi vardır ve bu ezgiyle okunur. Uyak düzeni koşma gibidir:

baba – ccca – ddda

Semâilerde daja çok sevgi, doğa, güzellik gibi konular işlenir.

İncecikten bir kar yağar                                                                    Karac’oğlan eğmelerin

Tozar Elif Elif diye                                                                 Gönül sevmez değmelerin

Dedil gönül abdal olmuş                                                        İliklemiş düğmelerin

Gezer Elif Elif diye                                                                Çözer Elif Elif diye.

VARSAĞI: Güney Anadolu bölgesinde yaşayan Varsak Türklerinin özel bir ezgiyle söyledikleri türkülerden gelişmiş bir biçimdir. Dörtlük sayısı ve uyak düzeni “Semâi” gibidir. Varsağılar yiğitçe, mertçe bir üslupla söylenir. Bu da dörtlüklerin içindeki “bre” “hey” “behey” gibi ünlemlerle sağlanır. Halk edebiyatında en çok varsağı söylemiş şair Karacaoğlan’dır.

Bre ağalar bre beyler                                                            Behey elâ gözlü dilber

Ölmeden bir dem sürelim                                                       Vaktin geçer demedim mi

Gözümüze kara toprak                                                                      Harami olmuş gözlerin

Dolmadan bir dem sürelim                                                     Beller keser demedim mi

                                                                                                                      Karacoğlan

TÜRKÜ: Hece ölçüsünün türlü kalıplarıyla söylenen ezgili, anonim şiirlerdir. Bazen de kime ait olduğu bilinen şiirler, türkü formlarıyla söylenir. Türkülerde genellikle iki bölüm bulunur. Birincisi, şiirin iskeletini oluşturan “asıl bölüm” ; ikincisi “kavuştak”tır. Kavuştaklar, asıl bölümlerin arasına gelerek onları birbirine bağlar.